Het Gaslight Effect – dr. Robin Stern

Verborgen narcisme. (uitgeverij AnkhHermes 2018)  

Het is even wennen aan de termen gaslighter en gaslightee om daarna te ontdekken welke tango zij dansen. Psychotherapeute Robin Stern beschrijft in haar boek herkenbare voorbeelden van communicatie en gedrag tussen beiden. Een gaslighter heeft zo’n vertekend zelfbeeld dat hij geen enkel weerwoord op zijn kijk op de dingen tolereert. De gasligthee is iemand die de gaslighter op een voetstuk plaatst en wanhopig op zoek is naar zijn bevestiging. Je kunt als gaslightee de tango dansen met je partner, baas, ouder, vriend of vriendin. De dans kan eindigen in een wurggreep waarin je ongelukkig bent en die tot een depressie leidt.  

Door dit boek leer je hoe je narcistisch gedrag herkent. Zo kun je de test doen om te zien of je de gaslighttango aan het dansen bent. Robin onderscheidt drie typen gaslighters: de intimiderende, de betoverende en de aardige-kerel-gaslighter en ook drie fases in die tango. Ze beschrijft aan de hand van voorbeelden uit haar praktijk hoe je als partner met de verschillende types de gaslighttango danst en wat jouw reactie op hun gedrag is.  

In de eerste fase gaat het om ogenschijnlijk kleine dingen, die echter een cruciaal keerpunt in een relatie kunnen zijn. Hoe stop je de tango als die nog maar net begonnen is om te voorkomen dat je in een volgende fase belandt? Wat zijn de waarschuwingssignalen? 

Waar het in fase 1 nog om incidenten gaat is het in fase 2 aanhoudend gedrag geworden. Deze fase kun je eveneens verkennen aan de hand van een vragenlijst. In welke valkuilen ben je komen te zitten? Als je kunt zien hoe het patroon in de relatie werkt kan dat pijnlijk zijn. Het is raadzaam om hier met therapeutische ondersteuning iets aan te doen om te voorkomen dat je in fase 3 belandt. Als je de standpunten van de gaslighter hebt overgenomen raak je je eigen zelf steeds meer kwijt. Dan kun je je nauwelijks nog herinneren dat je leven ooit anders is geweest; zó hopeloos, verslagen en vreugdeloos voel je je. Wat je ook doet, je kunt het patroon niet doorbreken. Het maakt geen verschil hoe je er tegenin gaat. Je legt de schuld helemaal bij jezelf. Door het negatieve gedrag ga je niet minder maar juist meer van de gaslighter houden.  

Hoe kun je het gas uit doen? Je kunt de ander niet veranderen, alleen je eigen gedrag ten opzichte van die persoon. Het boek geeft een stappenplan aan om je daartoe te mobiliseren met een basisrecept om de dynamiek tussen jou en de gaslichter te veranderen. Je kunt je alleen van de gaslighter bevrijden als je bereid bent om te vertrekken. Als toetje zijn er tips waar je op moet letten als je na je vertrek gaslichtvrij wil leven.  

Addy Bakx